Biodiversiteit en klimaatadaptatie in een volgebouwde omgeving
In deze eerste editie gaat het over biodiversiteit en klimaatadaptatie. Onderwerpen die ook in onze regio onafgebroken in de aandacht staan. In Zandvoort wordt het probleem met de waterberging bijvoorbeeld nijpender nu het vaker hoost van de regen. Haarlem staat al jaren bovenaan in de lijstjes van meest versteende steden van Nederland. Veel Haarlemmers zouden dit graag anders zien. Maar dat is nog niet zo simpel in een stad waarin om iedere vierkante meter wordt gevochten, aldus Robert Stuurman, unitmanager Beheer Openbare Ruimte bij Spaarnelanden.

Biodiversiteit en klimaatadaptatie in een volgebouwde omgeving
In deze eerste editie gaat het over biodiversiteit en klimaatadaptatie. Onderwerpen die ook in onze regio onafgebroken in de aandacht staan. In Zandvoort wordt het probleem met de waterberging bijvoorbeeld nijpender nu het vaker hoost van de regen. Haarlem staat al jaren bovenaan in de lijstjes van meest versteende steden van Nederland. Veel Haarlemmers zouden dit graag anders zien. Maar dat is nog niet zo simpel in een stad waarin om iedere vierkante meter wordt gevochten, aldus Robert Stuurman, unitmanager Beheer Openbare Ruimte bij Spaarnelanden.
Blij met de stadsecoloog
De openbare ruimte bestaat uit meer dan wegen, bruggen, kades en viaducten. Dat besef is er lange tijd te weinig geweest, zegt Robert Stuurman. Maar langzaam maar zeker krijgt de natuur weer een grotere stem. En ook dat is voor sommigen wennen, blijkt uit de kritiek, als gras en kruiden uitbundig groeien. Spaarnelanden is dan ook blij met de aanstelling van de nieuwe stadsecoloog in Haarlem. Robert: “Samen kunnen we keuzes maken voor een groenere stad.”

Robert Stuurman
unitmanager Beheer Openbare Ruimte
Haarlem geldt als een van de meest versteende steden van Nederland. “De stad is volgebouwd en groenvoorzieningen waren jarenlang een ondergeschoven kindje”, beaamt Robert. “Gelukkig ervaren wij Haarlemmers dat meestal niet zo, omdat we vanuit de stad in mum van tijd de duinen in fietsen.” Voordat hij bij Spaarnelanden aan de slag ging, werkte Robert bij CROW. Dit kennisinstituut stelt richtlijnen op voor het beheer van de openbare ruimte in ons land. Veel gemeenten gebruiken die richtlijnen in de contractafspraken met hun onderhoudsbedrijven - en worstelen daarmee. Want tussen de theorie en de dagelijkse praktijk gaapt een steeds groter gat. Zo gelden er strakke normen voor de ‘beeldkwaliteit’ in de openbare ruimte. Die bepalen tot op de millimeter nauwkeurig hoe hoog het gras in een berm mag staan, en hoeveel onkruid mag groeien in een groenstrook van een vierkante meter.
Langs de meetlat
In 2015 voerde de gemeente Haarlem de CROW-systematiek in “We merkten toen eigenlijk meteen dat alleen sturen op beeldkwaliteit niet werkt”, vertelt Robert. “Dan moet je zo strak maaien en snoeien om je contractafspraken na te komen dat je je ecologische doelen niet haalt. En ook de bewoner gaat zich dan roeren, want de publieke opinie over groen is in korte tijd sterk verschoven. Wat vroeger voor onkruid doorging, beschouwen mensen nu als waardevolle bloemen.” Betekent dit dat de onafhankelijke inspecteurs niet langer met de meetlat langs het gras gaan? Robert: “Er wordt nog wel op beeldkwaliteit gemeten, maar we wijken steeds meer van de normen af met bovenliggende afspraken. Neem bijvoorbeeld het weghalen van de begroeiing rond bomen. Er is een randje waar de maaimachine niet bij kan, wat net dat stukje groen is waarin beestjes zich schuilhouden. Dat moet je dus niet weghalen. Na veel discussie zijn daar nu andere afspraken over gemaakt.”
Mediterrane planten
Spaarnelanden werd vroeger alleen gezien als een uitvoeringsorganisatie, maar is tegenwoordig ook partner en adviseur van de gemeenten Haarlem en Zandvoort. “De gemeente is onze opdrachtgever en bepaalt het beleid, en wij geven gevraagd en ongevraagd advies”, legt Robert uit. Daar heeft de gemeente veel aan, verzekert hij. Robert: “We hebben deskundigen in huis die soms al dertig of veertig jaar voor de stad en in het vakgebied werken. Die kunnen adviseren over het preventief behandelen van monumentale iepen tegen de iepziekte en over de juiste beplanting. Als de ondergrond voor bepaalde planten niet geschikt is, slaat de plant niet aan en is hij in mum van tijd dood. Nu, met de derde hete, droge zomer op rij, moeten we nadenken over andere planten en het dichter bij elkaar zetten van planten. Ook daar adviseren we de gemeente over.” Spaarnelanden wil zorgen voor een leefomgeving waar mensen blij van worden. Verduurzaming van die omgeving is daarbij van essentieel belang, stelt het mission statement onomwonden. Robert: “We hebben steeds meer het lef om achter onze missie te staan en te zeggen, als we nu rücksichtslos het mes erin zetten, houden we ons weliswaar aan de afspraken over de beeldkwaliteit, maar halen we ook die kostbare bloemen weg. Het is een houding die soms zorgt voor ruis op de lijn. We moeten voortdurend uitleggen wat we doen en waarom.”
De ontwikkelingen buiten lijken sneller te gaan dan de beleidsmakers kunnen bijhouden
De ontwikkelingen buiten lijken sneller te gaan dan de beleidsmakers kunnen bijhouden
Ecologische check
Hij is dan ook blij met de aanstelling van Sjoerd Andela als nieuwe stadsecoloog, op 1 december 2019. Robert: “De vorige stadsecoloog ging zo’n zeven jaar geleden met pensioen. Vervanging werd toen niet nodig geacht en dat hebben we als gemis ervaren. Nu dit onderwerp steeds meer aandacht vraagt, wordt duidelijk dat je eigenlijk niet zonder overkoepelende beleidscheck kunt van de effecten van je planologische acties op de ecologie.” Met de stadsecoloog heeft Spaarnelanden een gesprekspartner die kan bevestigen dat haar handelen in de geest is van de ecologie. Die rugdekking is nodig, benadrukt Robert. Hij noemt als voorbeeld het nieuwe maaibeleid, dat bloemen en bijen de ruimte geeft, maar niet altijd goed wordt begrepen. Robert: “Mensen mopperen als je wel maait, maar ook als je niet maait. Ze weten vaak niet wat de gedachte erachter is. Voor een goeie berm moet je de grond bijvoorbeeld blijven verschralen. Als je niet maait, krijg je dus niet per se een goeie berm. Het is een precaire balans die de juiste expertise vereist.”
Seinen op groen
Biodiversiteit en klimaatverandering regeren, de coronacrisis daargelaten, al enige tijd de krantenkoppen. Wetenschappers waarschuwen dat de natuur wereldwijd in een ongekend snel tempo achteruitgaat en de gevolgen van de klimaatverandering worden steeds duidelijker voelbaar. Dat vraagt om kordate beslissingen en snel handelen. Maar de ontwikkelingen buiten lijken sneller te gaan dan de beleidsmakers kunnen bijhouden. Robert: “Spaarnelanden is een door de politiek gestuurde organisatie die samen met haar stakeholders tot oplossingen moet komen. Gelukkig is iedereen zich ervan bewust dat er wat moet gebeuren. Daardoor hoeven we geen lange discussies meer te voeren met onze opdrachtgever over wijzigingen in onze werkwijze. De seinen gaan al snel op groen. In een of twee jaar tijd is een sense of urgency ontstaan die dat heeft bewerkstelligd. En ik verwacht dat die trend nog versnelt. Over twee jaar gaan we ons echt afvragen of we nog ruim acht ton willen steken in het wegstomen van onkruid in de straten. Dat geld kunnen we beter besteden aan het planten van bomen.”
Naschrift: dit is een bewerking van een artikel dat eerder in het jaarverslag 2019 van Spaarnelanden verscheen.
REAGEREN? Mail Robert Stuurman, rstuurman@spaarnelanden.nl